Ījāz Expression in Arabic Rhetoric in Terms of Its Reasons and Value

Kelâmın muktezâ-i hâle uygun olması ve zikredilen lafızlar ile mananın birbirine denk sözün beliğ olmasının bir gereğidir. Söz bazen muhatabın anlamasını kolaylaştırmak de sözü zihne iyice yerleştirmek gibi sebeplerle uzatılabilmekte birçok lafızla daha az anlam ifade edilebilmektedir. Bazen durumu göz önünde bulundurularak etkili konuşma yapmak, muhatabı düşünmeye araştırmaya sevketmek gayelerle söz kısa şekilde Dolayısıyla sayıda lafız mana elde edebilmek için îcâzlı anlatıma gidilebilmektedir. Bir sıkıntıyı arz, özür beyanı, taziye, korkutma, tehdit, teşekkür istirham yazılarda kendini gösteren anlatım edebî kutsal metinlerde sıklıkla kullanılmıştır. Bu tarzı cümlenin bazı unsurlarının cümleden çıkarılması yoluyla hazif yapılmadan Kısa olduğu tercih edilen anlatımda vecîz ifadenin kast manayı etmekten yoksun olmaması, tam anlaşılır olması, güzel beyana sahip lafızda hazfedilmiş olana yönelik delilin bulunması şart koşulmuştur. karineye dayalı olarak yapıldığında sözde kapalılık olmayacağı kıymetine zarar vermez, aksine muhatap nezdinde hale getirip kalıcı olmasını sağlar. Makamın darlığı, meseleye kolayca intibakının sağlanması, ezberinin kolaylaştırılması, dışındakilerden durumun gizlenmesi, çok edilmesi, kıymeti önemi fazla dikkat çekilmesi veya ihtisâr sebeple îcazlı İbareyi yoğun getirmesi, güzelleştirip tatlılık vermesi, his düşünce dünyasını harekete geçirmesi, dikkati asıl önemli olan noktaya çekmesi, hususları dile getirmeden bunların anlaşılmasını yorumuna bırakarak ifadelerde anlamsal genişlik meydana getirmesi bütün yanı sıra lafza görsel güzellik katması ifadelerin büyük kıymete olduğunu göstermektedir. itnâb, müsavât anlatımlardan her birisi yerine göre değere sahipken insanlar üzerindeki inkâr edilemez etkisinden dolayı bunlardan en kıymetlisinin söylenebilir. Îcâzlı anlatımı yönleriyle ele aldığımız bu çalışmayla Kur’ân âyetleri örnekliğinde mesele derinlemesine araştırılarak îcâzın farklı türleri, anlatımın sebepleri, şartları kıymetinin ortaya koyulması amaçlanmaktadır.